Regulatory wzrostu roślin (nazywane również hormonami roślinnymi) to organiczne związki inne niż składniki odżywcze, które modyfikują procesy fizjologiczne roślin oraz mają głęboki wpływ na wzrost i różnicowanie komórek roślinnych, tkanek i organów. Regulatory wzrostu roślin ozdobnych pełnią funkcję posłańców chemicznych w komunikacji międzykomórkowej. Działają one wewnątrz komórek roślin, stymulują lub hamują określone układy enzymatyczne i pomagają regulować metabolizm. Zwykle są one aktywne na bardzo niskim poziomie stężenia w roślinach.
Po raz pierwszy rozpoznano ich znaczenie w latach 30. XX wieku – to właśnie wtedy odkryto naturalne i syntetyczne związki zmieniające funkcje, kształt i wielkość roślin.
Regulatory wzrostu roślin – do czego są wykorzystywane?
Obecnie konkretne regulatory wzrostu roślin najczęściej wykorzystywane są do:
- modyfikowania tempa wzrostu roślin na różnych etapach rozwoju,
- zapobiegania owocowaniu przed zbiorami,
- synchronizacji lub przyspieszenia dojrzałości roślin w celu ułatwienia zbioru mechanicznego.
Rodzaje regulatorów wzrostu
Regulatory wzrostu roślin ozdobnych mogą występować w dwóch postaciach:
- naturalny regulator wzrostu roślin – jest to związek chemiczny (hormon) wytworzony przez roślinę w sposób naturalny w jej wnętrzu,
- syntetyczny regulator wzrostu roślin – to związek chemiczny wytworzony przez człowieka na wzór naturalnego hormonu roślinnego.
Większość hormonów wzrostu, naturalnych i syntetycznych, zalicza się do jednego z następujących rodzajów:
Auksyny
Przede wszystkim kontrolują wzrost poprzez powiększenie komórek. Mogą działać zarówno jako stymulatory, jak i inhibitory wzrostu części roślin (pędów, pąków i korzeni). Auksyny są syntetyzowane w wierzchołkach łodygi i korzenia i transportowane przez oś rośliny.
Gibereliny
Głównym efektem działania giberelin w roślinach jest wydłużenie łodygi i kwitnienie. Są one również w znacznym stopniu zaangażowane w mobilizację rezerw bielma podczas wczesnego wzrostu zarodka i kiełkowania nasion.
Cytokininy
Stymulują podział komórek, ich powiększenie, starzenie się oraz odpowiedzialne są za transport aminokwasów w roślinach. Są w stanie stymulować podział komórek i wpływać na tworzenie pączków i pędów.
W celu regulacji wielu procesów wzrostu roślin i różnicowania komórek na określone części roślin potrzebne są różne proporcje i stężenia wszystkich trzech wymienionych hormonów roślinnych. Wszystkie te regulatory wzrostu roślin ozdobnych współpracują ze sobą, koordynując wzrost i rozwój komórek. Do regulatorów wzrostu można zaliczyć również inhibitory i etylen.
Inhibitory
Reprezentują szeroki asortyment związków chemicznych produkowanych przez roślinę, z czego każdy hamuje działanie specyficznych enzymów. Ponieważ komórka roślinna może zawierać aż 10 000 różnych enzymów, wewnątrz komórki roślinnej może działać wiele różnych inhibitorów.
Etylen
Jest produkowany przez roślinę i ma różnorodny wpływ na procesy komórkowe. Współdziała z auksynami w celu regulacji wielu procesów metabolicznych. Na rynku dostępnych jest wiele produktów służących do opryskiwania roślin w celu uwolnienia etylenu. Mają one korzystny wpływ na uprawę, wzrost i plony roślin. Zazwyczaj te produkty mają za zadanie:
- stymulować kiełkowanie roślin,
- stymulować wzrost korzeni,
- wspierać transport składników odżywczych w roślinach,
- poprawić gospodarkę wodną w roślinie,
- podnieść odporność na choroby,
- opóźnić starzenie się,
- poprawić plony i jakość upraw.
Kiedy można zastosować regulatory wzrostu roślin?
Można je stosować przez cały sezon wegetacyjny roślin. Aby uzyskać energiczny wzrost korzeni i wczesne wschody pędów roślin, regulatory wzrostu roślin ozdobnych można stosować jako zaprawę nasienną lub stosować bezpośrednio w bruździe podczas sadzenia. Zaletą stosowania regulatorów przed wschodami jest to, że nasiona otrzymują dodatkowy zastrzyk i mocny start w czasie, gdy warunki glebowe i środowiskowe mogą nie być sprzyjające. Należy pamiętać, że większa ilość składnika aktywnego nie zawsze oznacza lepszą reakcję roślin na stosowanie hormonów wzrostu.
